Megatrends 2020-2050

Herwaardering menselijkheid en terugkomst menselijke maat in vele aspecten van de samenleving.

Ingrediënten:
Menselijke maat, aandacht, gelijkwaardigheid, menselijker, echt contact, echte verbinding, nieuwsgierig, creativiteit, gevoelens, intuïtie, pluriformiteit, meerwaardigheid, imperfectie.

Toelichting:
Een gebalanceerde herwaardering van de menselijkheid en het mens-zijn staat centraal in deze megatrend, waarmee we afscheid nemen van het tijdperk waarin de mens gereduceerd is tot een nummer, kapitaal- en productiemiddel. De mens is geen nummer en geen middel. Ook zijn we allemaal verschillend. We willen de menselijke maat. In het onderwijs, bij de overheid, in het bedrijfsleven, in systemen. Alleen de systemen waarin en waarmee we werken stammen nog grotendeels uit de industrialisatieperiode. De systeempijn die hierdoor ontstaat zie je overal in de maatschappij terug. Er is zelfs sprake van systeemrot. Er ontstaan steeds meer bewegingen om deze pijn weg te nemen, de rot weg te halen en waarin getracht wordt ook onze pluriformiteit de ruimte te geven. Denk ook aan de aandacht voor talent(ontwikkeling) in HR en binnen sommige vernieuwende vormen van onderwijs. Over aandacht gesproken, het is een belangrijk ruilmiddel en juist niet die aandacht voor een scherm, maar de echte aandacht voor en van de ander. Want heden ten dage heeft elke site, app of game wel mogelijkheden om te connecten of te delen, maar daarmee is de term social aardig uitgehold. De samenlozeleving die we op weg waren te creëren heeft behoefte aan echt contact en echte verbinding. Het echt gezien en gehoord worden, als mens. In welke context dan ook.

Binnen deze humaniseringstrend zijn gelijkwaardigheid en meerwaardigheid belangrijk. Dat betekent het waarderen van en ruimte geven aan pluriformiteit, aan tegenstrijdigheid, ieders talent binnen een samenleving die langzaam steeds horizontaler (platter, minder hiërarchisch, bottom-up) wordt. Ook alle meningen worden meegewogen, waarvan de groeiende populariteit van Deep Democracy een goede voorbode is.
De gelijkwaardigheid is o.a. ook zichtbaar in de steeds informeler wordende omgangsvormen. Alles en iedereen noemen we bij zijn voornaam, of korten we zelfs af. Meneer de Minister President is Mark, die vindt dat we onze bek moeten houden. En op gympen gaan we op bezoek bij Koning Willy.
Ook de technologie wordt menselijker, enerzijds lijkt het steeds meer op echte mensen, denk aan deepfakes die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn, mensen die verliefd worden op robots en een gesprek met Alexa dat soms net gezellig lijkt. Anderzijds is er de grote kentering naar de menselijke maat in de techniek die opkomt. Niet wat de techneut kan bouwen is het uitgangspunt, maar de mens die het begrijpt, intuïtief. En daarbij komt dat technologie steeds dienender aan de aarde en de mens wordt ingezet in plaats van andersom (zie technologisering).

We gaan samen nieuwe systemen neerzetten. Dit vraagt om verbeelding en ruimte om te proberen, te vallen en op te staan.

Toelichting:
De naam van deze megatrend is gebaseerd op de digitale wereld waarin een website in een betaversie kan worden gelanceerd. Wat inhoudt dat het een testversie is die je bezoekt, die aan continue aanpassing onderhevig is.
Onze wereld wordt een grote bouwplaats het komend decennium. We krijgen op allerlei manieren revolutie, de actiebereidheid is stijgend, ongehoorzaamheid neemt toe. Er gaan meerdere systemen op zijn kop. Vrijwel alle, dus gebieden als onderwijs, gezondheid, democratie, kapitalisme (geld), mobiliteit, energie en werk. Zoals Derk Loorbach, hoogleraar sociaaleconomische transities, aangaf op radio 1: “we zitten in een evolutionaire revolutie en we krijgen komend decennium grote duwtjes op het niveau van de hele samenleving”.
Dit gaat met horten en stoten. Zo hebben de afgelopen paar jaar weer vers licht laten schijnen op essentiële beroepen zijn en wat er schort in de basisinfrastructuur. Het herwaarderen en het een nieuwe plek geven is begonnen, dit gaat vaak langzaam, want veranderingen zijn niet voor iedereen even makkelijk. Het brengt bijvoorbeeld machtsverschuivingen met zich mee, en macht loslaten wordt niet graag gedaan.
Koplopers en veranderaars komen met alternatieven waarmee ze de status quo uitdagen: een oplossing voor hoe de losgezongen financiële sector en reële economie weer uitgelijnd kunnen worden geeft hoogleraar economie Dirk Bezemer in zijn boek ‘Een land van kleine buffers’. In Pakhuis de Zwijger komen al tijden nieuwe ontwerpprincipes voor ‘de nieuwe democratie’ aan bod tijdens debatavonden. Those Vegan Cowboys willen (net als veel anderen) het voedselsysteem volledig plantaardig maken. Met nieuwe schoolsystemen wordt geëxperimenteerd, enz. enz.

De transitie van alle systemen waar we in de vooravond of middenin zitten en de ontmoette grenzen van de maakbaarheid zijn twee grote veroorzakers van deze megatrend. Verbeelding is nodig om het nieuwe vorm te geven. Daarbij creëren we speelruimte: mogelijkheden om zoekend, vallend en opstaand een nieuwe richting of invulling te vinden. Dus het risico wordt weer meer geaccepteerd, daarbij is risicovrij een utopie en oersaai gebleken.
Ook krijgt imperfectie de ruimte. We kennen de buitenbeentjes (‘imperfecte’ groenten) al een tijdje en hebben prinsen die hun strijd met mentale problemen aankaarten, we zien bewegingen als #bodypositivity en de teruggang van geluksdwang en uberpositivisme, welke vooral leiden tot burn-outs en nog meer depressies.

Het steeds vloeibaarder worden van grenzen en structuren. Dit brengt complexiteit en waardenwendingen met zich mee.

Toelichting:
We gaan naar een vloeibare samenleving zoals de Pools-Britse filosoof Zygmunt Bauman, en director van Studio Zeitgeist Farid Tabarki in zijn kielzog, al een tijd verkondigen: “in deze samenleving is verandering de enige constante en onzekerheid de enige zekerheid”.
Het is overal zichtbaar grenzen die steeds meer fluïde worden: tussen branches, tussen off- en online, tussen privé en werk, mens en machine, voedsel en afval, etc.
De macht verschuift van verticaal naar horizontaal, d.w.z. naar beneden, en gaat verschillen per moment. In de architectuur wordt ook heel letterlijk gewerkt met fluïditeit bijvoorbeeld door Winy Maas die samenwerkt met Ben Feringa aan Barbapapa-huizen, dit zijn gebouwen die transformeren al naargelang de behoeften van de bewoners. Dus ben je klaar met douchen dan klapt deze weg en geeft die ruimte aan de keuken van de buren.
Het vloeibare aspect van die vervagende grenzen brengt nog meer complexiteit met zich mee. Want het gaat vaak over en-en, over contextueel, pluriform en interrelationele vraagstukken. Gemak is niet meer de meest voordehand liggende keuze.  Volgens de Boston Consulting Group steeg de complexiteit voor beslissers de afgelopen vijftien jaar. Afhankelijk van de sector was dit 50 tot 350 procent. Daarbij steeg The Global Economic Policy Uncertainty Index boven 250, wat een absoluut record blijkt te zijn (hij was 90 in de jaren nul en 156 in de jaren tien). Een ander aspect van de vervagende grenzen en grote veranderingen isn de daarmee gepaard gaande waardewendingen:  onttrekken wordt opwekken, bezit wordt delen of toevoegen en weghalen transformeert naar bijdragen. Het gros van de wendingen lijkt zich langzaam maar zeker te voltrekken in de richting van het verbindende, holistische en betekenisvolle.

Letterlijk minder tastbaar worden van het bestaan. Naast de fysieke groei van het immateriële ook de groei van het energetische (o.a. zingeving en spiritualiteit).

Toelichting:
Het ontastbare is al een tijd met een grote opmars bezig. Door de technologische ontwikkelingen wordt het leven letterlijk minder stoffelijk, we printen foto’s nauwelijks uit, sturen kaarten via het web, downloaden muziek en lezen boeken op onze mobiel. We hoeven zelfs niet altijd meer feitelijk naar kantoor en kunnen het op een virtuele manier ook klaar spelen. ‘The object is absent’ wat in de Dutch Design Week 2020 meedong naar een prijs probeerde de discussie aan te wakkeren over het nut van ontwerpen en produceren. Philip Starck die het einde van design al een tijd terug aankondigde. Fashion is al door menigeen dood verklaard en ook Monica Titton, socioloog en modetheoreticus aan de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen betoogt dat de wereld al genoeg kleren heeft.
Daarbij vinden we zelf het tastbare steeds vaker genoeg: we hebben er genoeg of zelfs teveel van. Of vinden het bezit niet meer zo belangrijk, zie de groei van de deeleconomie: gebruik wordt belangrijker dan bezit.
Deze megatrend staat naast voor het letterlijke minder materiaal gebruiken dan wel aanschaffen ook voor de groei van het onstoffelijke. Deze groei van het een ontastbare component zie je binnen het tastbare. We gebruiken licht om de chips nog sneller te maken, of geluid zoals in de uitvinding van SoundEnergym die geluid gebruiken om ruimtes af te koelen. Of Mother Nature Cleans dat gestabiliseerd ozonwater gebruikt om spullen en oppervlakten te reinigen en daarmee álle dagelijkse schoonmaakchemicaliën vervangt.
De groei van het onstoffelijke is ook de groei van de betekeniseconomie. Van kennis, ideeën en diensten. We gaan rijkdom en groei herdefiniëren in een immateriële variant. Je ziet het aan de alternatieven voor de economie die nu variëren van de ‘donut-economie’, een ‘welvaart zonder groei’,’ betekenis-economie’ tot ‘economie van de vreugde’.
Daarbij zie je een groeiende aandacht voor animise -alles heeft een ziel- en andere immateriële waarden zoals zingeving, 'er toe doen' en spiritualiteit. Dit blijft toenemen niet alleen in het persoonlijke maar ook in het zakelijke leven. Denk daarbij naast  het groeiende purpose denken, bedrijfsyoga en mindfullnesstrainingen ook aan bijvoorbeeld de inzet van bedrijfsopstellingen.
Deze trend gaat over de omslag van materiële welvaart naar immaterieel welzijn. En van een externe naar een innerlijke autoriteit.

Denken en doen in contexten, (eco)systemen en het bundelen en verbinden van menselijke krachten en kunnen.

Toelichting:
Het motto van deze megatrends is: het geheel is meer dan de som der delen.
Dat we niet zonder elkaar kunnen, niet zonder echte verbinding, niet zonder nabijheid en zelfs ook niet lang zonder daadwerkelijke aanraking -#huidhonger- heeft 2020 extra duidelijk uitgewezen. Als individu floreer je juist door het bestaan van en de interactie met de ander: dit besef is verder groeiend.
Niet nog meer individualisatie, fragmentatie, opsplitsing of super specialisatie, maar totaal plaatjes, systemische benaderingen en dwarsverbanden. Oplossingen voor de complexe vraagstukken van de komende tijd liggen vooral in een meer integrale aanpak, in een holistische kijk en aanpak. Je ziet het her en der al gebeuren in de jeugdzorg waarbij er steeds meer meegenomen wordt dat enkel de probleemjongere. En het bewustworden in de gezondheidszorg van belang van gezonde voeding, levend water, slaap en stressreductie in plaats van enkel het wegnemen van ziektesymptomen. Of bijvoorbeeld het uitwerken van problemen en innoveren met The Value Framework van Elke den Ouden. De megatrend holostisering duidt ook op de voortdurende groei van netwerken, samenwerken, coöperatie en collaboratie. Het horizontaal worden van de samenleving. Niet altijd als vaststaand iets maar zeker ook per gelegenheid. Of het nu gaat om samen een erf delen, plastic uit een zee te halen, of het beheren van een buurttuin, dan wel een aantal zonnepanelen. Samen lossen we het -beter- op. Holistisch, horizontaal en verbindend, zoals we het in de TrendRede 2020 beschreven: “de cirkel is de vorm van de jaren twintig. De beleidscirkel, de netwerkcirkel, de ronde keten van productie tot recycling. Vanuit een cirkel kan men beter contact maken en dus de context beter beoordelen dan vanaf de top van een piramide. Management wordt daarmee een ondersteunende functie vanuit de kern, die ervoor zorgt dat elk individu in de cirkel de ander kan vinden, om zijn eigen bijdrage zo optimaal mogelijk te leveren.” 

Deze trend gaat hand in hand met de groeiende ruimte voor het feminiene in mens, organisatie en de maatschappij als geheel, tot het weer in balans is met het mannelijke wat de afgelopen eeuwen de boventoon voer(t)de. Dus: van controle naar vertrouwen, van hiërarchie naar netwerk, van graaien naar geven, van dominantie naar coöperatie en zachtheid, naar zorg voor anderen en voor de omgeving, empathie, compassie. Van bezit naar delen, van competitie naar consensus, naar compromissen, solidariteit en levenskwaliteit. Geen Bruto Nationaal Product maar Burgerlijk Nationaal Geluk.

De herwaardering van het nabije, kleinschalige en een voorkeur voor het lokale, de ‘regio’.

Toelichting:
Het platteland is in trek. Al jaren wordt urbanisatie gepredikt en is de wereld onze speeltuin, maar het platteland komt op. Rem Koolhaas stond met de tentoonstelling: “Countryside, The Future” over de toekomst van het platteland in het Guggenheim in New York. Je zag het in coronatijd ook gebeuren de wens om uit te wijken naar gebieden buiten de steden. Zeker nu werken steeds meer hybride is geworden, is het naast aanlokkelijk ook mogelijk. Daarbij is 98% van onze wereld platteland dus tijd om daar aandacht aan te besteden. Er is ook her en der sprake van een grootstedelijke moeheid, zeker ook in die van de nieuwsgaring, alsof er enkel dingen gebeuren in een stad.
Regionalisering houdt meer in. Kortere ketens, wat van dichtbij komt is beter, lokaal, kleinschaligheid, betrokkenheid en overzichtelijkheid staan centraal in deze megatrend. We halen meer voldoening uit een concrete geleverde bijdrage aan iets dat dichterbij ons staat, -mantelzorg, sponsoracties, vrijwilligerswerk-, dan aan weer een uiting van een digitale # voor een abstract wereldprobleem. De menselijke maat is hierbij ook vaak van toepassing. We nemen deel aan kleinschalige projecten zoals samen een voedselbos beheren, energie opwekken of een koe adopteren. We kopen ook steeds liever iets vanuit de regio, dus eten uit een box van een van de deelnemers aan #supportyourlocals, of borrelen met lokale brouwsels.
De vraag naar overzichtelijkheid en hanteerbaarheid neemt verder toe. Je ziet steeds meer kleine initiatieven en bedrijven ontstaan en grote bedrijven zich opsplitsen (vrijwillig of gedwongen -BigTech-). De opkomst van decentraal internet, met betere privacy garanties, en eigendom waar het hoort. Het ‘groeien om de groei’-principe wordt steeds onzinniger gevonden. Het boek Fantoomgroei van Sander Heijne en Hendrik Noten gaat hierover en stelt ook het niet egalitair terecht komen van deze groei ter discussie. Regionalisering gaat ook over het belang van de verschillen die we signaleren tussen verschillende groepen, streken en regio’s in combinatie met de complexiteit van oplossingsmogelijkheden. Maatwerk en decentralisatie zijn (macro)trends die horen bij deze megatrend regionalisering omdat one size fits all oplossingen niet blijken te werken. Daarbij is er ook sprake van een groeiende behoefte aan zelfredzaamheid. Je ziet deze laatste bewegingen al een tijd en, ondanks de huidige opleving van het centralistische gedachtegoed, zetten deze zich veel verder voort.

Het in evenwicht brengen van de relatie van aarde, mensheid en alle andere bewoners.

Toelichting:
Deze megatrend heeft een boost gehad de laatste jaren en gaat nog veel grotere vormen aannemen. Greenwashing en de narigheid rond het verdienmodel dat achter de hernieuwbare energievormen zit zijn twee uitwassen. Desondanks is het wel duidelijk dat het op klimaat- en natuurgebied anders moet en gaat zijn. Ecologisering gaat niet over klimaatverandering maar is breder. Het betreft het groeiend bewustzijn dat de omgang met deze planeet anders moet dan voorheen en de bijbehorende gedragsverandering. Het aarde - en milieubehoud worden leidend, we gaan toe naar een respectvolle en gebalanceerde omgang met de aarde, haar bewoners in de breedste zin van het woord en de hulpbronnen. Zoals Thomas Rau van Turntoo het zegt “de mens is een tijdelijke gast in een gesloten systeem, de aarde. We hebben een (liefdes)relatie met haar, die moeten we herstellen.”
Op zijn Engels allitereert het lekker: reuse, repurpose, rewild, revive, reinforce, reinvent, redo, remake zijn (macro)trends/begrippen die bij deze megatrend komen kijken.
Naast al het her-X,-Y,-Zetten gaat circulair ook steeds breder worden opgepakt. Daarbij horen nieuwe systemen en nieuwe verantwoordelijkheden en ook het teruggeven aan de natuur, al zichtbaar in klimaatpositieve en klimaatadaptieve bouw- en leefinitiatieven. Ook zien we nieuwe oplossingsrichtingen die techniek en natuur mixen, of die nieuwe natuurlijke bronnen gebruiken: zoals pixel- en verticale landbouw, voedselbossen, henneptextiel, olifantengrasbeton of zeewier-, zeeslaboerderijen. Of waarbij de natuur als inspiratiebron dient voor innovatie of vormgeving: biomimicry en biophilia zijn termen die hiervoor ook wel gebruikt worden.
Schoner, zuiverder, levend en duurzaam zijn begrippen die de boventoon voeren. De lange termijn, of zoals de Australische filosoof Roman Krznaric het in zijn boek 'de goede voorouder' noemt: het kathedraal denken, krijgt langzaamaan, mede door deze megatrend, weer het gewicht dat het behoort te hebben.

Mede als gevolg van de ecologisering krijgen we op macro- en microniveau een nog verder toenemende aandacht voor authenticiteit -vooral echtheid- en het ambacht. Deze trend zette zich al een decennium geleden in, maar is nog niet op zijn retour.

De voortschrijdende digitalisering, robotisering, virtualisering zullen dienend aan de menselijkheid en natuur ingezet worden. Waarbij we verse grenzen op ethisch en moreel gebied gaan zetten.

Toelichting:
Technologisering is de overkoepelende trend waar kunstmatige intelligentie, virtuele werelden, robotisering en digitalisering onder vallen.
Na 30 jaar zijn we inmiddels wel redelijk gewend aan de infiltratie van technologie in ons dagelijks leven, aan 24/7 en een communicatie overload. De keerzijde is zichtbaar, in de afhankelijkheid van informatiesystemen, apps, in de maakbaarheidsillusie en ook in het aantal mensen dat zelf bijna letterlijk niet meer ‘uit’ kan. Het aantal burn-outs en depressies stijgt en privacybehoud is in het geding. De technologie die ons zou moeten verbinden doet de vlam in de pan vaak hoger opwaaien. Onze aandacht is een product geworden.
De komende tijd gaat ruimte geven aan de andere kant van de medaille, aan de oorspronkelijke gedachten van vrijheid, privacy, communicatie, verbinding die het world-wide-web zijn bestaansvlucht gaven. Zo zijn ze bij de Waag bezig met het ontwikkelen van een veilige democratische digitale identiteit en is een oprichter van het wereldwijde web, Tim Berners-Lee, bezig met een nieuw initiatief genaamd Solid. Hier bepaalt de gebruiker wat er met zijn of haar data gebeurt en is decentralisatie een sleutel, naast open source.

Omnipotente super-intelligenties worden voorspeld evenals de overname van al onze taken door de robot. Zeker zullen op steeds grotere schaal automatische taken overgenomen worden door de technische component, maar meer en meer zal dit dienend aan de menselijkheid, de mensheid en de aarde zijn. In plaats van andersom wat nu vaak het geval is.
Daarbij zal de transparantie die we al kennen door de digitalisering verder toenemen. Klokkenluiders krijgen het nog drukker de komende paar jaar. We leven in een wereld waarin het je verschuilen achter onwaarheden steeds moeilijker wordt ondanks de voortgang in technieken als deepfakes. De schending van de privacy, de toxische kanten van apps en platformen, van machtsmonopolies en de mogelijke komst van bijvoorbeeld de ultrarobot, de hybride mens, of super-baby vragen om nieuwe ethische en morele discussies en maatregelen.  Ze werpen nieuwe sociale en politieke vraagstukken op waarover op een toenemende schaal nagedacht, gesproken en in gehandeld gaat worden met behoud van moeder aarde en menselijkheid als leitmotiv.

Terrugkomst van liefde en vertrouwen als basis van onze maatschappij.

Toelichting:
We eindigen met een prille megatrend harmonisering. Deze kent de kernbegrippen LOVE die hierboven staan. De bedoelde liefde is een respectvolle en partner- of intimiteit overschrijdende liefde: liefde voor onszelf, voor de medemens, het mededier en de aardbol waarop we lopen. Enkele voorlopers van deze trend zijn de CEO van softwarebedrijf AFAS Bas van der Veldt die ‘predikt’ over liefde voor medewerkers: "het zou mooi zijn als er in de directiekamer wat meer over de liefde voor medewerkers wordt gesproken.” Janneke Vink die eind 2019 promoveerde op de opname van dierenrechten in onze grondwet en mevrouw Polly Higgins die als advocate voor de aarde o.a. op TEDx ons op onze onderlinge afhankelijkheid aanspreekt. En als het aan hoogleraar Tineke Lambooy ligt krijgt de Waddenzee binnenkort ook rechten.
Verantwoordelijkheid is een zeer belangrijk onderdeel in deze trend. Deze gaan we niet meer zoals gewend uitbesteden, maar ieder mens, iedere organisatie en systeem draagt die voor zijn (aan)deel in het geheel. Waarbij ieder uitgedaagd wordt kritisch na te denken en individuele keuzes te maken. ‘Wat is jouw bouwend vermogen’ is een vraag die hierbij hoort -op bedrijfsniveau is purpose niet voor niets nu een buzzwoord-. De transparantie die de technologische ontwikkelingen meebrengen zorgt er ook voor dat je je niet meer kunt verschuilen achter onwetendheid en de verantwoordelijkheid kunt afwenden.
Vertrouwen als basis -van de samenleving-. Met het groeiend besef dat het gros van de medemensen meestal te vertrouwen is gaan we stukje bij beetje het fundament van onderling wantrouwen vervangen. Boeken zoals ‘de meeste mensen deugen’ van R. Bregman dragen daar aan bij. Hiervoor zal wel nog wat water door de Rijn moeten, maar stap voor stap gaan we een nieuwe basis bouwen.
Vrije energie zoals meneer Tesla het ooit al heeft ontdekt zal een paradigma shift op vele gebieden veroorzaken en is een prachtige voorbeeld van overvloed. Voor verdere toelichting van overvloed en de andere kernbegrippen: open, verbinding, vrijheid, eenheid, eigenheid en echtheid, uit deze megatrend neem contact met me op.

Disclaimer:
Wat een positief verhaal kun je denken. Ja, want er is hoop. Onder het maaiveld gebeurt veel dat deze kant op wijst. Èn realiseer je dat wij met elkaar de maatschappij en de toekomst maken. Je bent geen slaaf van de toekomst, je neemt er nu aan deel, door jouw keuzes en beslissingen beïnvloed jij ook het grotere geheel, en zeker ook het straks en later. Kortom wij kunnen zelf meebepalen of we op een Orwelliaanse Brave New World combi afstevenen of op een menselijke-verbonden-harmonieuze-op-onderling-vertrouwen-gebaseerde variant. #bobdebouwer, #maakdewereldmooier #ookjijbepaalt

Vragen over deze trends, wil je ermee aan de slag, of wil je weten wat te doen voor de korte termijn? Als toekomstcoach help ik, Caroline van Beekhoff, grote en kleinere bedrijven en zelfstandig ondernemers met het toepassen van trends. Zodat ze relevant zijn en toekomstbestendig, op een manier die bij hun bedrijf en omgeving past. Meer informatie over mij kun je op deze pagina lezen. Wil je advies of heb je een vraag, bel: 06 - 24 11 2004, stuur een email, of kijk ook even rond voor de diverse mogelijkheden.